Bir fotoğraf karesinin düşündürdükleri...

Bazen okur daha dikkatlidir, sizin bir fotoğrafa bakıp da göremediğiniz ayrıntıları görür... Bu ay bize gelen en ilginç okur mektubunda, Mesrur Tulunay isimli okurumuz, Türk lejyonerler dosyasında yer alan bir "fotoğraf altı"na haklı olarak takılmış...

Fotoğraf altında tam olarak şu yazıyordu: "14 Temmuz 1942 tarihine ait bu kare, Alman ilerleyişinin en uç noktalarından birinde çekildi. "Güney cephesi"ni o günlerde Türkistan birlikleri savunuyordu..."

Mesrur Tulunay haklı olarak soruyor: "14 Temmuz 1942 tarihi verilmiş olmasına rağmen, kışlık üniformalı askerlerin olduğu bir kare var. Doğruluğu incelenmiş bir kare mi acaba?" diye...

Bu kare, dünyanın en büyük görsel kütüphanelerinden biri olan Bettmann/Corbis kütüphanesinden satın aldığımız bir fotoğraftı... Fotoğrafın IPTC kısmında yer alan bilgiyse aynen şuydu: "14 Jul 1942, Russia, USSR--- This photo was taken in one of the sectors of the Southern Front and shows a Red Army unit in action. They are on the offensive and hide behind small bunkers of dirt on which they brace they machine guns and rifles. Note the wounded man being cared for by his comrade. These red fighters are the cause of the slowing down of the Nazi push in Russia."

Sayın Tulunay, Çetin Altan'ın deyimiyle, "şeytanın gör dediği"ni görmüştü. Bu sorunun iki cevabı olabilir. Birincisi, fotoğraf güney cephesinin yüksek düzlüklerinde, Don Nehri'nin yukarı havzasında çekilmiş olabilir. Fotoğraftaki 14 Temmuz tarihi tam da Almanların başlattığı "Operation Blau" yani Kafkasya cephesini açtıkları günlere denk geliyor.

İkinci ve bana daha ilginç gelen olasılıksa, bu fotoğrafın propaganda amaçlı çekilmiş "bir kare" olması. Bunu hiçbir zaman bilemeyeceğiz... Bu olasılık da elbet mümkün ve biz bu ayrıntıyı pekala atlamış olabiliriz! "Savaş muhabirliği tarihi", savaş meydanında yaratılmış mizansen fotoğraflarla doludur. Bu yönde aklıma gelen ilk kare, Iwo Jima'ya Amerikalıların bayrak dikmesi sahnesidir.

Madem Mesrur Tulunay algıda bize yeni kapılar açtı, size dünyanın gelmiş geçmiş en büyük savaş muhabirlerinden Roberto Capa'nın, İspanya İç Savaşı sırasında çektiği ve sembolleşmiş karesini tekrar gösterelim. Kolaylıkla tanıyacağınız bu karenin altındaki öbür kareyse, bir İtalyan "fotoğraf tarihçisi" tarafından bulundu. Bu ikinci fotoğraf, Roberto Capa'nın ölümsüzleştirdiği o karenin yer aldığı makaranın devamında yer alıyordu!