Kötülük Tanrısı Hûrican

Geçtiğimiz günlerde Focus Blog'a katılarak aileye geri dönüşüme eşlik eden, ama ilki gibi sevindirici olmayan başka bir olay daha vardı: Katrina Kasırgası.

Henüz kendisinden kaçıp Houston'a sığınmış ve Türkiye'ye dönmeye çalışırken, kasırgaya neden insan ismi konulduğunu merak edip araştırmış ve bununla ilgili ilk blog yazımı yazmaya karar vermiştim. Fakat günler geçip, bir süredir yaşamakta olduğum ve farketmeden çok da sevmeye başladığım New Orleans'ta, sular çekilmek yerine yükselince beni acayip bir hüzün aldı. Böyle büyük bir felaketin ardından, kasırgaların isimlendirilişi gibi bir konudan bahsetmek bir anda bana duygusuzca göründü. Yine de, Focus'a ve geçici bir süreliğine Türkiye'ye dönmenin verdiği mutlulukla kendimi toparladım. Merak duygusu kasırga dinlemiyormuş. İşte size kasırgalarla ilgili ilginç birkaç bilgi:

İngilizce'de kasırga anlamına gelen hurricane kelimesi, Karayipler'in kötülük tanrısı Hurican'dan türemiş. Karayipler'de hoşnutsuzlukla anılan bu tanrının köklerini, Maya'ların yaratıcı tanrılarından biri olan ve okyanuslara üfleyip karaları oluşturduğuna inanılan Hurakan'dan aldığı düşünülüyor. Anlaşılan günümüzde işler biraz tersine dönmüş durumda. Sanrım tanrılar can sıkıntısından okyanusları karalara üflemeye başladılar.

Fırtına, kasırga gibi hava olaylarına genel olarak siklon deniyor. Tropik bölgelerde oluşanlara ise tropik siklon adı veriliyor. Siklonlara Dennis, Katrina gibi insan isimleri verilmesinin sebebi ise, hem uzmalara, hem de halka kolaylık sağlamak. Çünkü bir fırtına hafta boyunca devam edebiliyor, ve aynı anda oluşan birkaç fırtına ya da kasırgayı birbirinden ayırmakta zorluk çekilmemesi için onları bu şekilde isimlendirmek en pratik çözüm olarak görülüyor. Dünyanın farklı bölgelerinde siklonları isimlendirmek için şimdiye kadar farklı ölçütler kullanılmış. Örneğin Kuzey Batı Pasifik'te oluşan siklonlar için insan isimleri yerine hayvan, bitki hatta yiyecek adları, kimi zaman çeşitli sıfatlar kullanılıyor. Atlantik Okyanusu ve Meksika Körfezi'nde oluşan (yani an itibariyle ilgi alanımıza giren) siklonlara ise erkek ve kadın isimleri veriliyor.

Tropik siklonları 20. yüzyılın başlarında ilk kez Avustralyalı bir meteoroloji uzmanı bu şekilde isimlendirmiş. Kendisinin siklonlara sevmediği politikacıların isimlerini verdiği söyleniyor. Daha sonra 2. Dünya Savaşı sırasında Amerika Hava ve Deniz Kuvvetleri meteoroloji uzmanları siklonlara kız arkadaşlarının ya da eşlerinin isimlerini vermeye başlamışlar.

İsimlendirmeye ilişkin ilginç başka bir nokta da, artık bu isimlerin çok önceden belirleniyor olması. Yani Katrina kimsenin sevgilisi ya da karısı değil. Örneğin Meksika Körfezi'nde 2010'a kadar oluşacak siklonların isimleri belirlenmiş bile. İlginizi çekerse aşağıdaki linkte bölgelere göre tropik siklon isimlerinin listelerini bulabilirsiniz:
http://www.aoml.noaa.gov/hrd/tcfaq/B2.html

Son olarak, bana oldukça ironik gelen bir nokta, ABD'yi son iki yılda ciddi şekilde vurmuş olan iki kasırganın isimlerinin İvan ve Katrina olması. Umarım Ruslar kasırgaların artık keyfi isimlendirilmediğini biliyorlardır.